Madaxweynaha Soomaaliya Xasan Sheekh Maxamuud ayaa markii uu bishii hore booqasho ku tagay dalka Masar waxa uu u gacan geliyay dadkii martida u ahaa Fayl weyn oo si faah faahsan uga hadlay khatarta ay Itoobiya iyo Al-Shabaab ku hayaan Dalkiisa Geeska Afrika.
Waxa kale oo ku jira faylka, The National wuxuu ogaaday, inuu ahaa liis ay ku jiraan waxa ay u baahan yihiin ciidammadiisa ammaanku si ay u noqdaan ciidan aad u firfircoon oo la dagaallanka argagixisada. Ciidamada Itoobiya ee ku sugan Soomaaliya oo qeyb ka ah ciidamada nabad ilaalinta Midowga Afrika ee dagaalka kula jira Al Shabaab, ayaa wax yar ka qabtay dhanka dhulka, ayuu ka cawday hogaamiyaha Soomaaliya. Soomaaliya ayuu sheegay in ay Masar u baahan tahay kaalmo.
Madaxweynaha Masar Abdel Fattah El Sisi oo ka niyad jabsan sannado badan oo uu Itoobiya ku muransanaa qaybsiga nolosha iyo dhimashada ee biyaha Niil, ayaa waxa uu ka tanaasuli waayey fursad uu Itoobiya ku dhididi karo.
Labada xubnood ee Jaamacadda Carabta ayaa 14-kii August heshiis iskaashi milateri kala saxiixday, wax ka yar laba toddobaad kaddibna, diyaaradaha C-130 ee Masar waxay u duuleen Muqdisho hub, saanad iyo ciidamo sare.
Joogitaanka ciidamada Masar ee Soomaaliya, ayaa dadka falanqeeya ku doodayaan, laga yaabaa inay Itoobiya ku qanciso inay muujiso dabacsanaan iyo inay gasho heshiis sharci ah oo ku saabsan buuxinta iyo hawlgalka biyo-xidheenka weyn ee Niilka oo ay Addis Ababa ka dhisayso, taasoo Qaahira u aragto khatar jirta oo saamigeeda ah. ee biyaha webiga.
“Suurtogal may noqoteen in ummad [Masar] leh taariikh iyo xuquuq badan oo biyaha Niil ah inay ka aamusto markay la kulanto caqli-xumada ay Itoobiya ina tusinayso sannadihii u dambeeyay,” ayuu yidhi Mustafa Al Fiqy, oo ah dublamaasi Masar ka fadhiistay. iyo falanqeeye caan ah.
“Waa inaad u muujisaa dhinaca kale inaad haysato qalab jira inkastoo laga yaabo inaadan isticmaalin. Ha u oggolaan inay dareemaan raaxo,” ayuu ku waaniyay. “Samirkeena istiraatijiyadeed marka ay timaado Itoobiya wuu dhamaaday.”
Sidoo kale iyada oo aaminsan in ciidamada Itoobiya ee ku sugan dhulkeeda aanay wax taran lahayn, Soomaaliya waxay ku muransan tahay Itoobiya heshiis horudhac ah oo ay deriskeeda ah oo aan bad lahayn la saxeexday sannadkan Somaliland si ay uga kirayso dhul xeebeedka si ay ugu beddesho suurtogalnimada aqoonsiga madax-bannaanida Soomaaliya.
Soomaaliya ayaa heshiiska Itoobiya iyo Somaliland ku tilmaantay mid meel ka dhac ku ah madax-banaanideeda, waxayna sheegtay inay ka hortagayso wax kasta oo lagama maarmaan ah. Waxa ay sidoo kale ku hanjabtay in ay dalka u diri doonto ciidamada Itoobiya ee lagu qiyaasay 10,000 ee ku sugan Soomaaliya haddii aan heshiiska la baabi’in.
Masar ayaa dhankeeda sheegtay inay qorsheyneyso inay codsi u dirto Midowga Afrika si ay qeyb uga noqdaan ciidamada cusub ee nabad ilaalinta u jooga Soomaaliya, kuwaasoo maadaama ay martigelinayaan ay ansixin doonaan. Balse ma cadda in ciidamada Masar ee horey ugu sugnaa Soomaaliya ay noqon doonaan xudunta u ah ciidamada nabad ilaalinta ee Qaahira.
Waxaase muuqata in ciidamada Masar ay hadda ku sugan yihiin meel u dhow ciidamada Itoobiya ee ku sugan Soomaaliya iyo xuduudka Itoobiya lafteeda.
Ma jiro war rasmi ah oo ka soo baxay dowladda Masar oo ku aadan in hub iyo ciidan ay u soo direyso Soomaaliya walow muuqaallada diyaarada C-130 ee laga leeyahay dalka Masar oo fadhiya laamiga garoonka Muqdisho si weyn loogu faafiyay baraha internetka iyo kuwa Kumaandooska.
Falanqeeyayaasha aragtidooda ka tarjumaysa kuwa dowladda ayaa isku dayaya in ay hoos u dhigaan muhiimadda tallaabada Masar ama ay meesha ka saaraan suurtagalnimada isku dhacyo hubeysan oo ay la galaan ciidamada Itoobiya.
“Ujeedadayadu waa inaan sare u qaadno tayada ciidamada qalabka sida ee Soomaaliya. Uma joogno inaan dagaal la galno,” ayuu yiri Samir Farrag, oo ah jeneraal ciidan oo shaqada ka fadhiistay, haddana ah falanqeeye milateri oo caan ah oo la og yahay inuu ku dhow yahay dowladda.
“Waxaan halkaas u joognaa in aan caawinno ciidanka Soomaaliyeed oo cagahooda ku istaaga, ilaalinta amniga qaranka iyo xakameynta taako kasta oo ka mid ah dhulka Soomaaliyeed.”
Talaabadan ayaa si kastaba ha ahaatee waxa ay ka cadhaysiisay Itoobiya oo ka digtay in Geeska Afrika ee kacsan uu galayo biyo aan la garanayn, iyada oo aan Masar magaceeda la sheegin ayaa sheegtay in faragelinta ciidamada shisheeye ee halkaas ku sugan ay khalkhal galin doonto xasiloonida gobolka.
Masar ayaa ka jawaabtay cabasho ay ka muujisay warqad ay u dirtay golaha ammaanka ee Qaramada Midoobay oo ay kaga cabanayso waxa ay ugu yeedhay siyaasadda hal dhinac ee Itoobiya ee ku wajahan Gerd.
“Masar waxa ay si niyad sami ah [Itobiya] kula gorgortamaysay 13 sano. Wada-hadallada waa la hakiyay kadib markii ay cid walba u caddaatay in Addis Ababa ay doonaysay in ay sii socdaan muddo aan la cayimin oo ay gabaad ka dhigtaan halka ay xaalad dhab ah ka abuurtay dhulka,” ayaa lagu yiri warqadda.
Xiisadda sii xoogeysatay ee u dhaxeysa Masar iyo Itoobiya waxay sii hurinaysaa xasilloonida Geeska Afrika, iyo sidoo kale gobolka weyn ee Bariga Afrika, oo ay horey u ruxmeen dagaal sokeeye oo Sudan ka socday 16 bilood, kaasoo abuuray dhibaato barakac oo ba’an, iyadoo labo milyan oo ka mid ah 10 milyan oo qof ay ku barakaceen. iyagoo u qaxay wadamada dariska ah.
Weerarada lagu qaaday maraakiibta Badda Cas ee Xuutiyiinta Yemen ee ay Iran taageerto, iyagoo is garabsanaya Falastiiniyiinta Gaza, ayaa gacan ka geystay xasillooni darrada ka jirta gobolka, iyadoo quwadaha adduunku ay ku loolamayaan inay saldhig ka dhigtaan marinka istiraatiijiga ah ee biyaha, Masarna ay la daalaa dhacayso sidii ay ula tacaali lahayd. hoos u dhac weyn ayaa ku yimid dakhligii ka soo gali jiray kanaalka Suweys, oo ah marin biyood uu dad sameeyay oo isku xira badda Mediterranean-ka iyo badda cas, taasoo ka dhalatay weerarada.
“Uma malaynayo in tallaabada Masar ay qasab ku dhalin doonto dagaal ka dhaca Geeska Afrika, laakiin waxay muujinaysaa xiisadda halkaas ka jirta,” ayuu yidhi Michael Hanna, khabiir ku takhasusay Bariga Dhexe oo fadhigiisu yahay New York, kana tirsan kooxda caalamiga ah ee xasaradaha. .
Si loo cadaadiyo in Itoobiya loo wajaho hab dabacsan oo ku wajahan muranka biyo-xidheenka, Masar ayaa tobankii sano ee la soo dhaafay doonaysay inay xidhiidh dhow la yeelato qaar ka mid ah dalalka deriska la ah Itoobiya iyo sidoo kale wadammada kale ee webiga Niil-ka wadaaga, iyadoo siinaysa khibradeeda dhinacyada kala duwan iyo marmar diraya gargaar. Mr El Sisi waxa uu sidoo kale socdaal ku maray wadamada Saxaraha ka hooseeya ee Afrika in ka badan madaxdii isaga ka horeeyay.
Istaraatiijiyadan ayaa sidoo kale looga gol lahaa in lagaga hor tago sheekada ay Itoobiya ku faafinaysay Masar si danaystenimo ah oo ay qayb libaax uga qaadanayso biyaha Niilka iyada oo aan dheg jalaq loo siinin baahida dalalka aan horumaray ee webiga Niilka.
Itoobiya waxay u aragta biyo-xidheenka mid muhiim u ah horumarka qaranka saboolka ah waxayna marar badan isku dayday inay u xaqiijiso wabiga hoose ee Masar iyo Sudan in aanay saamayn ku yeelan doonin.
Masar waxa ay sheegtay in aan lagu samayn shan buuxin oo sannadle ah oo kaydka biyaha ah ee ka dambeeya Gerd, laakiin waxa ay ku adkaysanaysaa in arrintu sidaas tahay oo keliya sababtoo ah roobabka ka da’aya buuraleyda Itoobiya ayaa aad u badan.
Dhinaca kale, Masar waxa ay sugtay xarun ciidan oo ku taalla dalka Jabuuti oo ay jaar la yihiin Itoobiya, taas oo ku eegta marinka koonfureed ee laga galo Badda Cas. Waxa kale oo ay isbahaysi la yeelatay Eritrea, oo ah cadaw dhaqameedka Itoobiya oo ka go’ay deriskeeda weyn 1991 kii ka dhigay waddan aan bad lahayn.
Masar waxa ay sidoo kale aragtay fursad ay ku cadaadin karto Itoobiya wax yar ka hor inta uusan qarxin dagaalka Tigray-da, markii uu muran ka dhashay xuduudka Itoobiya iyo Suudaan oo hurday uu isu beddelay gacan ka hadal, iyadoo tiro badan oo labada dhinac ah ay ku dhinteen iska horimaadyo xiriir ah.
Masar iyo Sudan ayaa ku degdegay inay saxeexaan heshiis iskaashi milatari iyadoo Qaahira ay ballan qaaday inay u imanayso difaaca deriskeeda koonfureed ee ka dhanka ah weerar kasta. Suudaan iyo Itoobiya ayaa markii dambe ku heshiiyay in ay wada hadal ku dhameeyaan khilaafkooda, waxaana Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed uu booqday Khartoum, halkaas oo uu si diirran ugu soo dhaweeyay hoggaamiyaha milateriga Suudaan Gen Abdel Fattah Al Burhan.
