Ethiopian Airlines, oo ah shirkadda ugu weyn Afrika, ayaa joojisay dhammaan duullimaadyadii ay ku tagi jirtay magaalada Asmara ee dalka Eritrea, laga bilaabo Sebtember 3, 2024, iyadoo ku sababaysay “xaalado shaqo oo aad u adag” oo dalka ka jira oo aan awoodeeda lahayn.
Shirkadda Duulimaadyada oo dib u bilaawday Duulimaadyadii ay ku tagi jirtay dalka Eritrea 2018 ka dib muddo labaatan sano ah oo hakad ku jirtay ka dib heshiis nabadeed oo taariikhi ah, ayaa hakinta ku dhawaaqday barahooda bulshada gelinkii dambe ee Isniintii. Go’aankan ayaa daba socda wargelin bishii July ka soo baxday dawladda Eritrea oo ku saabsan in dhammaan duulimaadyadii diyaaradda Itoobiya ee Eritrea la joojin doono laga bilaabo bisha Sebtembar.
Hay’adda Duulista Rayidka ee Eritrea ayaa ku eedaysay diyaaradda Itoobiya “in ay si nidaamsan ula dhaqanto” rakaabka Eritrea. Eedeymaha loo soo jeediyay waxaa ka mid ah in la xaday shandad, burbur hanti, dib u dhac aad u weyn, khasaare hantiyeed oo aan magdhow laga bixin, iyo qiimo koror aan la macnayn karin. Inkastoo marar badan la isku dayey in arrimahan lagu xalliyo, haddana shirkadda diyaaradaha ee Ethiopian Airlines iyo mas’uuliyiinta Ereteriya waxay awoodi waayeen inay gaaraan heshiis lagu qanco.
“Ethiopian Airlines waxay ka xuntahay inay ku wargeliso macaamiisheeda qiimaha leh ee u safraya/ka imanaya Asmara inay joojisay duulimaadkeedii Asmara laga bilaabo Sebtembar 3, 2024, sababo la xiriira xaalado shaqo oo aad u adag oo ay kala kulantay Eritrea oo aan awoodeeda lahayn,” ayay shirkaddu tiri. Shirkaddu ma aysan faahfaahin caqabadaha gaarka ah ee ay la kulanto.
Rakaabka ay saamaysay cayrinta ayaa dib loogu ballansan karaa shirkado diyaaradeed iyada oo aan wax kharash dheeraad ah laga bixin ama waxa lagu heli karaa lacag celin buuxda. Ethiopian Airlines ayaa ku boorisay macaamiisheeda inay la xiriiraan xarunteeda wicitaanka ee caalamiga ah si ay u caawiyaan. Duulimaadyada tooska ah ee Asmara ee ka imanaya Itoobiya wixii ka dambeeya Sebtembar 3 ayaa wali laga heli karaa bogga rasmiga ah ee diyaaradda Ethiopian Airlines.
Joojintan ayaa ka tarjumaysa xiisadda diblomaasiyadeed ee sii xumaanaysa ee u dhaxaysa Itoobiya iyo Ereteriya, xidhiidhkaas oo ku astaysan colaad iyo nabad jilicsan. Labada dal ayaa waxaa ka dhexeeya colaad soo jireen ah, waxaana ka mid ahaa dagaal fool-ka-fool ah oo ka dhacay xuduudda sannadihii 1998-kii ilaa 2000-kii, kaasoo xiriirka u jaray. Xiriirka ayaa muddo kooban dib u soo laabtay 2018 kadib markii Ra’iisul Wasaaraha Itoobiya Abiy Axmed iyo Madaxweynaha Eritrea Isaias Afwerki ay kala saxiixdeen heshiis nabadeed oo taariikhi ah. Si kastaba ha ahaatee, waxaa sannadihii u dambeeyay dib u soo cusboonaatay xiisadda, gaar ahaan ka dib markii ay Eritrea sheegtay inay taageerto kooxaha ka soo horjeeda dawladda Itoobiya iyo in laga saaray wadahadallada nabadeed ee ka dhashay colaaddii Tigrayga.
Marka laga soo tago xiisada juquraafiyeedka, damaca Itoobiya ay ku doonayso in ay ku hesho deked ku taal gacanka cadmeed ayaa sii xumaysay xidhiidhka. Horaantii sanadkan, Itoobiya waxay soo bandhigtay heshiis ay ku heli karto deked ku taal Somaliland, iyadoo soo bandhigtay saami qaybsiga diyaaradda Itoobiya. Talaabadan ayaa Soomaaliya ka dhalisay khilaaf diblumaasiyadeed. Arintan ayaa si toos ah u dhalisay in Shirkada Diyaaradaha ee Ethiopian Airlines ay dhawaan soo wajahday khilaaf xoogan oo soo kala dhex galay Maamulka Hawada Soomaaliya (SCAA). Khilaafkan ayaa salka ku haya sidii shirkadda Ethiopian Airlines ay ugu taxday goobaha ay ku ballansan tahay Soomaaliya, gaar ahaan diidmadii ay markii hore ka diiday inay “Somalia” ku darto iyada oo ay barbar socoto tixraaca magaalada Hargeysa ee Somaliland. SCAA waxay soo saartay amar kama-dambays ah oo ay ku dalbanayso in Ethiopian Airlines ay u hoggaansanto awaamiirteeda ama ay wajahdo joojinta dhammaan duullimaadyada Soomaaliya. Diyaaradda Ethiopian Airlines ayaa ugu danbeyn u hoggaansantay dalabaadka SCAA, iyadoo dib u cusboonaysiisay howlaheeda shaqo, si ay uga fogaato in la hakiyo howlaheeda gudaha Soomaaliya.
Iyadoo aanay dawladda Eritrea si cad u sharraxin go’aanka ay ku joojisay duullimaadyada Ethiopian Airlines, waxa ay u dhaqaaqday sidii ay u heli lahayd iskaashi dhinaca duulimaadka ah. Booqashadii uu dhawaan ku tagay dalka Talyaaniga, Madaxweyne Isaias Afwerki waxa uu heshiis kula galay shirkadda diyaaradaha ee dalka Talyaaniga in ay duullimaadyo toos ah ku tagto dalka Eritrea.
Joojintan ayaa kusoo beegmaysa iyadoo shirkadda Ethiopian Airlines ay wajahday fal-celin gobolka ka dhan ah oo ka dhashay dhacdo ka duwan tii haweeney Soomaali ah oo si khasab ah looga saaray mid ka mid ah duullimaadyadeeda. 19-kii Luulyo, muuqaal uu duubay weriyaha CNN Larry Madowo ayaa galay fayraska, kaasoo muujinaya haweeneyda oo laga saaray duulimaadka ET308 ka dib markii ay muuqatay xaalad xad dhaaf ah. Dhacdadan ayaa dhalisay caro dhanka online-ka ah, gaar ahaan bulshada Soomaalida dhexdeeda, waxayna keentay baaqyo ballaaran oo ku aaddan in la qaadaco shirkadda. Diyaaradda Ethiopian Airlines ayaa markii dambe soo saartay bayaan ay ku sheegtay in meesha laga saaray sababo la xiriira lacago xad dhaaf ah. Si kastaba ha ahaatee, Rakaabka ay dhibaatadu saameysey ayaa arrintan ku murmay, iyadoo sheegtay inay 24 saac ku xayiran tahay Addis Ababa gargaar la’aan, ayna ku qasbeen inay tirtirto muuqaallada ay duubeen ciidamada ammaanku.
Diyaaradda Ethiopian Airlines oo xubin ka ah Isbaheysiga Star Alliance ayaa ah shirkadda ugu faa’iidada badan Afrika, waxaana joojinta duullimaadyadii ay ku tagi jirtay Eritrea ay ka dhigan tahay dib u dhac ku yimid howlaheeda gobolka. Joojinta duulimaadyada ee shirkadda ayaa sii xoojisay walaaca laga qabo mustaqbalka xiriirka diblumaasiyadeed ee Geeska Afrika, gobolkaas oo markii horeba ay hareeyeen xasillooni darro siyaasadeed iyo mid dhaqaale.
