Musiibadii dhawaan ka dhacday xabsiga Makala ee magaalada Kinshasa oo ay ku dhinteen 129 maxbuus oo ku jiray xabsigii fashilmay, ayaa ah mid xasuusin murugo leh oo muujinaysa cawaaqib xumada ka dhalan karta ciriiriga xabsiga. Soomaaliya, sidoo kale, waxay qarka u saaran tahay masiibo la mid ah. Xabsiyada Muqdisho oo cidhiidhi ah, dhaqaale yari, iyo maamul xumo ayaa ah xabsiyada waqti yar oo ay tahay in dowladda Soomaaliya ay si degdeg ah u dejiso.
Agoosto 10, 2023, Soomaaliya waxay si dirqi ah uga hortagtay musiibo markii isku daygii xabsiga dhexe ee Xamar ay ciidamada ammaanku si degdeg ah u jebiyeen. Laakin iyada oo xiisadda degdega ah la xakameeyey, dhacdadan ayaa banaanka soo dhigtay dhibaatada ba’an ee sii kordhaysa ee ciriiriga ka jira xabsiyada dalka. Sida laga soo xigtay saraakiishu, Xarumaha loogu talagalay in lagu hoydo 100 maxbuus ayaa inta badan lagu xayiraa dhowr boqol, taas oo abuuraysa xaalado aan ahayn bini’aadantinimada oo kaliya laakiin sidoo kale si khatar ah u kacsan
Xabsiyada cidhiidhiga ah waa ka badan yihiin dhibaato maamul ama saadka; waxay sabab u yihiin qalalaasaha, cudurrada, iyo rabshadaha. Xaalada xabsiyada Muqdisho ayaa ah mid aad looga xumaado. Tani kaliya kuma xad gudubto xuquuqdooda bini’aadminimo laakiin waxay sidoo kale sii xumaynaysaa xiisadda maxaabiista, iyadoo kordhinaysa suurtagalnimada rabshado, rabshado, iyo isku day baxsasho.
Dhacdooyinkii naxdinta lahaa ee ka dhacay Kinshasa waa in ay digniin u noqdaan Soomaaliya. Xabsiga Makala, dadka oo buux dhaafiyay ayaa sababay is jiid jiid halis ah iyadoo maxaabiistu ay isku dayeen inay ka baxsadaan fowdada isku dayga baxsadka ah ee la isku dayay. Rabshadaha xigay ayaa galaaftay nolosha 129 qof, iyadoo tiro intaas ka badana ay ku dhaawacmeen. Xaalada Soomaaliya ayaa ah mid si aad ah isku mid ah, iyadoo aan si deg deg ah loo soo faragelin, waa waqti uun in musiibo la mid ah ay dhacdo.
Cidhiidhiga badan ee xabsiyada Muqdisho ma ahan oo kaliya arrimo bini’aadantinimo; waa welwelka amniga qaranka. Xabsiyada ciriiriga ah iyo kuwa si liidata loo maareeyay waxay si fudud u noqon karaan xarumo lagu shaqaaleysiiyo kooxaha xagjirka ah, maadaama maxaabiista quusta ah ay u jeestaan fikrado xagjir ah si ay u badbaadaan ama uga baxsadaan.
Dowladda Soomaaliya ayaa dagaal adag kula jirta Al-shabaab, waxaana dagaalkan uu qeyb weyn ka ahaa dagaalka dhanka fikirka ah.
Waxaa intaa dheer, awood la’aanta in si wax ku ool ah loo maareeyo dadka xabsiyada waxay wiiqaysaa sareynta sharciga iyo kalsoonida shacabku ku qabaan dowladda. Marka ay xabsiyadu buux dhaafiyaan, waxa ay noqotaa mid aan suurtogal ahayn in maxaabiista la siiyo barnaamijyada dhaqancelinta iyo dib u dhex galka ee ay u baahan yihiin si ay u noqdaan xubno waxtar leh oo bulshada ka tirsan marka la sii daayo. Taa beddelkeeda, waxay u badan tahay inay ka soo baxaan xabsiga iyaga oo aad u xanaaqsan oo kala fogaanaya, oo khatar weyn ku ah amniga qaranka.
Waa arrin ay ka doodeen guddiga ay khuseyso ee baarlamaanka Soomaaliya, markii ay heleen warbixin ku saabsan xaaladda xabsiga weyn ee dalka oo aad looga xumaaday.
Dowladda Soomaaliya waa in ay si degdeg ah wax uga qabataa ciriiriga ka jira xabsiyada dalka. Tani waxay u baahan tahay habab dhinacyo badan leh, oo laga bilaabo tallaabooyin degdeg ah si loo yareeyo tirada dadka xabsiga. Beddelka xabsiga, sida adeegga bulshada ama tijaabinta dembiilayaasha aan rabshada lahayn, waa in la tixgeliyo si loo yareeyo culeyska nidaamka xabsiga. Intaa waxaa dheer, waa in garsoorka uu dedejiyaa habaynta kiisaska si loo yareeyo tirada shakhsiyaadka lagu hayo xabsiga ka hor maxkamadeynta muddo dheer.
Maalgelinta balaadhinta iyo casriyaynta xarumaha xabsigu waa muhiim. Xabsiyada Soomaaliya waxa ay u baahan yihiin in la qalabeeyo si ay maxaabiista ku xiran ugu dhaqmaan si bini’aadantinimo iyo amni ahaanba. Tan waxaa ka mid ah hagaajinta fayadhowrka, daryeelka caafimaadka, iyo helitaanka adeegyada aasaasiga ah, iyo sidoo kale hubinta in shaqaalaha xabsiga si ku filan loo tababaro lana taageero.
Ugu dambeyntii, dowladdu waa in ay mudnaanta siiso dhaqancelinta iyo dib u soo celinta maxaabiista. Xabsiyadu waa in aysan noqon bakhaar kaliya ee bini’aadamka balse waa in ay noqdaan machadyo bixiya waxbarasho, tababaro xirfadeed, iyo taageero maskaxeed si ay maxaabiista uga caawiyaan in ay dib ugu soo biiraan bulshada ka dib marka ay dhameystaan xukunkooda.
