Wasiirka gaashaandhigga Soomaaliya ayaa ka hadlay muhiimadda ay Turkiga u fidiyaan Soomaaliya, isagoo ku tilmaamay Turkiga inuu yahay waddan walaalo ah, wuxuuna ku ammaanay sida ay uga qayb-qaadanayaan amniga iyo horumarka Soomaaliya.
Isagoo la hadlayay Anadolu intii uu ku guda jiray booqashadiisa Azerbaijan oo uu kaga qeyb galayo Bandhigga Difaaca Caalamiga ah ee Asarbayjan (ADEX 2024) ee 5-aad ee Azerbaijan (ADEX 2024) ee ka dhacay Baku, Cabdulqaadir Maxamed Nuur ayaa dib u milicsaday xiriirka adag ee ka dhaxeeya Turkiga iyo Soomaaliya.
“Anigoo sanado badan ka soo shaqeeyay Turkiga, waxaan goob joog u ahaa xiriirka qotada dheer ee ka dhexeeya dadka Turkiga iyo Soomaalida, dadka Turkiga waxaan u arkaa inay yihiin walaalaheyga,” ayuu yiri. Tani waxay ahayd booqashadii ugu horreysay ee rasmi ah ee Nuur ku tago Asarbayjaan.
Nuur waxa uu sidoo kale bogaadiyay soo dhaweynta ay u fidisay Asarbayjaan, waxa uuna hoosta ka xariiqay saaxiibtinimada ka dhaxeysa Soomaaliya iyo Asarbayjaan, waxa uuna yiri “Haddii aan nahay Soomaalida waxaan u aragnaa dadka Asarbayjaan in ay yihiin saaxiibo iyo walaalo, oo na garab taagan waqtiyo wanaagsan iyo mid adag labadaba, walaalka walaalkey sidoo kale waa walaalkey. ”
Iskaashiga Difaaca Soomaaliya iyo Asarbayjaan
Mar uu ka hadlayay ADEX 2024, oo lagu soo bandhigay teknoolojiyadda difaaca ee caalamka, Nuur waxa uu tilmaamay fursadaha iskaashiga milateri ee u dhexeeya Soomaaliya iyo Asarbayjaan.
“Nidaamka difaaca iyo fursadaha wada shaqayneed ee aan aragnay ayaa rajo weyn u ah Soomaaliya si ay sare ugu qaaddo awoodeeda difaaca. Ka qaybgalka munaasabaddan waa tallaabo weyn oo horay loo qaaday oo lagu xoojinayo kaabayaasha ammaanka ee Soomaaliya.”
Intii uu socday bandhigga, Nuur ayaa sidoo kale sheegay in uu kulan wax ku ool ah la qaatay wasiirka difaaca ee Asarbayjaan Zakir Hasanov. Waxa uu muujiyay sida uu ugu faraxsan yahay guusha Azerbaijan ee dagaalkii labaad ee Karabakh, isaga oo ku tilmaamay “cutub weyn oo ka mid ah dagaalka loogu jiro sharciga caalamiga ah iyo sharafta qaranka.” Nuur waxa uu ku tilmaamay guusha Asarbayjaan mid dhiiri galin u ah wadamada kale ee ku dadaalaya in ay ilaashadaan sharaftooda dhuleed.
Barashada waayo-aragnimada Azerbaijan
Nuur ayaa ka hadlay dagaalka ka socda Soomaaliya ee ka dhanka ah argagixisada, gaar ahaan kooxda xagjirka ah ee al-Shabaab, wuxuuna soo hadal qaaday rabitaanka ah in laga faa’iidaysto khibradaha ciidan ee Asarbayjaan ee u dambeeyay.
“Kulankii aan la yeeshay Mr. Hasanov, waxaan ku muujiyay rabitaankeena ah inaan xoojino iskaashiga ka hortagga argagixisada annagoo ka baranaya khibradda Asarbayjaan. Waxaan ujeedadeedu tahay inaan ka faa’iidaysano khibradda berriga ee Azerbaijan ee dhawaanahan si kor loogu qaado awoodda difaaca Soomaaliya,” ayuu xusay.
Waxa uu carrabka ku adkeeyay suurtagalnimada in la ballaariyo iskaashiga ka baxsan dhinaca militariga si loogu daro tamarta, ganacsiga, iyo horumarinta kaabayaasha. Soomaaliya waxay ka faa’iidaysan kartaa khibradda Asarbayjaan ee tamarta iyo beeraha, iyadoo la kordhinayo ganacsiga u dhexeeya labada waddan.
Doorashada Soomaaliya ee Golaha Ammaanka ee Qaramada Midoobay
Isagoo ka hadlayay doorashada Soomaaliya oo ah xubin aan joogto ahayn oo ka tirsan Golaha Ammaanka ee Qaramada Midoobay ee 2025-2026, Nuur wuxuu sheegay in jagadaas uu kordhin doono aragtida Soomaaliya ee masraxa caalamiga ah, uuna u oggolaanayo inay gacan ka geysato doodaha amniga adduunka. Wuxuu carabka ku adkeeyay in Soomaaliya ay diyaar u tahay in ay taageerto wadamada saaxiibka la ah oo ay ku jirto Asarbayjaan, inta ay xilka heyso.
Taageerada aan dhinacna ka ahayn ee Turkiga ee Soomaaliya
Nuur waxa kale oo uu sheegay in uu aad ugu faraxsan yahay taageerada muddada dheer ee Turkiga, gaar ahaan dhinaca ciidamada iyo difaaca.
Tan iyo booqashadii taariikhiga ahayd ee Madaxweyne Recep Tayyip Erdoğan uu ku yimid Soomaaliya 2011-kii, xiriirka labada dal wuxuu gaaray heer istaraatiiji ah,” ayuu yiri Nuur. Turkiga ayaa door muhiim ah ka qaatay dib u habeynta ciidamada Soomaaliya iyo dagaalka lagula jiro argagixisada.
“Taageerada Turkiga ee Soomaaliya waxaa loo arkaa arrin aan dhinacna ka ahayn oo dalkeena ka jirta, waa mid ka mid ah tiirarka ugu muhiimsan ee amniga iyo xasiloonida Soomaaliya,” ayuu hadalkiisa kusoo gaba gabeeyay.
