Wasiirka arrimaha dibadda Soomaaliya, Axmed Macallin Fiqi, ayaa dhawaan wadahadallo la yeeshay Masar iyo Ereteriya, isagoo aan waxba ka jirin wax ay Soomaaliya ku tilmaantay xad-gudubyada soo noqnoqday ee ay Itoobiya ku hayso madax-bannaanideeda. Labada dowladoodba waxay caddeeyeen inay taageersan yihiin Soomaaliya, iyagoo cambaareeyey ficillada Itoobiya, oo khatar ku ah madax-bannaanida dhuleed ee Soomaaliya.
Fiqi oo la hadlay warbaahinta ayaa ka hadlay in si deg deg ah loo xoojiyo difaacyada ka socda xuduuda ay wadaagaan Itoobiya iyo Soomaaliya. Waxa uu dajiyay qorshooyin uu ku daabulayo ciidamo dheeraad ah si ay u sugaan xuduudka cakiran iyo ka hortagga hubka sharci darrada ah.
“Hubka sharci darada ah ee ka soo galaya Itoobiya wuxuu halis toos ah ku yahay xasiloonideena, waxaa naga go’an inaan sugno xuduudaheena, cid kasta oo ku lug yeelatana lala xisaabtamo” ayuu yiri Fiqi.
Fiqi ayaa ka hadlay mooshin kalsooni kala noqosho ah oo ay xildhibaanada ka gudbiyeen, isagoo su’aal galiyay sharci ahaanshaha eedeymaha loo jeediyay. Wuxuu meesha ka saaray sheegashadaas oo uu ku tilmaamay mid aan sal iyo raad toona lahayn. Hw waxa uu rajo ka muujiyay kulan soo socda oo uu la yeelanayo xildhibaanada, kaas oo loo qorsheeyay habeenka Axadda, kaas oo uu rajeynayo in si deg deg ah loo xalliyo arrinta.
Wadahadallada Masar iyo Ereteriya ayaa daba socday cambaareyn xooggan oo Fiqi uu Itoobiya u jeediyay golaha ammaanka ee Qaramada Midoobay, isagoo si kulul uga hadlay xadgudubyada joogtada ah ee Addis Ababa ku hayso madaxbannaanida Soomaaliya. Waxa uu tilmaamay in Itoobiya lagu eedeeyay in dhowr jeer oo hore ay hub soo galisay Soomaaliya bilihii la soo dhaafay—tallaabadan oo sii kordhisay xiisadda u dhaxeysa labada dal.
Xudunta xiisadahaas waxaa ka mid ah heshiiskii is-afgaradka ahaa ee Itoobiya ay la gashay Somaliland, kaasoo Itoobiya u oggolaaday inay galaan badda cas. Soomaaliya waxay cambaareysay heshiiskaas oo ay ku tilmaantay mid lagu weerarayo madax-banaanideeda.
Masar ayaa xoojisay taageerada ciidan ee ay siiso Soomaaliya, sida shixnadaha hubka iyo tababarka ciidamada. Xeeldheerayaal badan ayaa tilmaamay in Masar ay kordhisay taageerada Milatari ee ay siiso Soomaaliya dadaal ula kac ah oo lagu doonayo in lagu xaddido saamaynta sii kordheysa ee Itoobiya ku leedahay Geeska Afrika, gaar ahaan muranka ka taagan biyo xireenka Grand Ethiopian Renaissance Dam (GERD) oo ay Qaahira u aragto khatar weyn oo ku wajahan dalkeeda. biyo-gelinta muhiimka ah.
Eritrea oo maamusha marinnada muhiimka ah ee maraakiibta badda cas ayaa la safatay Masar iyo Soomaaliya. In kasta oo Eritrea iyo Itoobiya ay xulafo ahaayeen intii ay colaadda kula jireen Jabhadda Xoraynta Shacabka Tigray (TPLF), haddana xidhiidhkoodu weli ma fiicna, iyada oo aan weli la xalin khilaafaadyada dhuleed iyo kuwa siyaasadeed ee salka ku haya. Meesha istiraatiijiga ah ee Eritrea iyo xafiiltanka taariikhiga ah ee Itoobiya ayaa ka dhigay saaxiib ku habboon isbahaysigan saddex geesoodka ah ee soo baxaya si looga hortago saamaynta gobolka ee sii kordhaysa ee Addis Ababa.
