Maxkamad ku taal magaalada Beijing ayaa Jimcihii toddobo sano oo xarig ah ku xukuntay weriyaha warbaahinta dowladda Shiinaha Dong Yuyu, kaddib markii lagu eedeeyay basaasnimo, qoyskiisa ayaa bayaan ay soo saareen ku sheegay, iyagoo xukunka ku tilmaamay cadaalad darro weyn.
Booliiska caasimadda Shiinaha ayaa xiray 62-sano jir tifaftirihii hore ee Guangming Daily iyo saxafi bishii Febraayo 2022 xilli uu la qadeynayay dublamaasi u dhashay Japan, Kooxda Saxaafadda Qaranka Mareykanka ayaa bayaan ku sheegtay. Ka dib waxaa lagu eedeeyay basaasnimo.
“Kuxukunka Yuyu todobo sano oo xarig ah iyada oo aan wax cadeyn ah loo haynin waxay u cadeyneysaa aduunka kacitaanka nidaamka cadaalada ee Shiinaha,” qoyska Dong ayaa ku yiri bayaan ay siiyeen Reuters.
“Xukunka maanta waa cadaalad darro aad u weyn kaliya maahan Yuyu iyo qoyskiisa, laakiin sidoo kale waa saxafi kasta oo Shiinees ah oo xor ah iyo Shiinees kasta oo caadi ah oo ay ka go’an tahay la shaqeynta saaxiibtinimo ee adduunka.”
Qoyska ayaa intaa ku daray in xukunka maxkamada, diblumaasiyiinta Japan ee Dong la kulmay “si gaar ah loogu magacaabay wakiilo ‘urur basaas ah,’ oo ah safaaradda Japan ee Beijing.”
Xukunka Dong wuxuu ka dhigan yahay in muwaadin kasta oo Shiineys ah “la filayo inuu ogaado in dowladda Shiinaha ay u tixgelin karto safaaradahaas inay yihiin ‘urur basaasnimo’,” ayay tiri, taasoo keentay saameyn qabow.
Booliiska ayaa ilaalinayay maxkamadda Jimcihii, iyadoo toddobo baabuur oo booliis ah ay yaalay meel u dhow, waxaana wariyeyaasha laga dalbaday inay goobta isaga tagaan. Dublamaasi Maraykan ah ayaa sheegay in laga hor istaagay inay ka qayb galaan dhageysiga dacwada.
Dong wuxuu ku xirnaa xabsiga Beijing tan iyo dhageysiga maxkamadda oo xiran bishii Luulyo 2023, naadiga saxafada ayaa yiri Sebtembar.
Mas’uuliyiinta Shiinaha waa inay ka laabtaan xukunkan cadaalad-darrada ah, oo ay ilaaliyaan xuquuqda saxafiyiinta inay si xor ah oo ammaan ah ugu shaqeeyaan Shiinaha,” ayuu yiri Beh Lih Yi, maamulaha barnaamijka Aasiya ee Guddiga Ilaalinta Saxafiyiinta.
“Dong Yuyu waa inuu si degdeg ah ula midoobo qoyskiisa.”
Dong waxay si joogto ah ula yeelan jirtay kulamo shaqsi ah oo ay la yeelanaysay dublamaasiyiin ka socday safaarado iyo saxafiyiin kala duwan.
Diblomaasi reer Japan ah oo uu la kulmay, mid ka mid ah labo uu si joogto ah ula kulmay, ayaa sidoo kale la xiray dhowr saacadood, taasoo keentay cabasho ka timid wasaaradda arrimaha dibadda Japan.
Waqtigaas, afhayeen u hadlay wasaaradda arrimaha dibadda Shiinaha ayaa sheegay in dublamaasigu uu ku hawlanaa hawlo “aan waafaqsanayn awooddooda” Shiinaha. Diblomaasigii ayaa markii dambe la sii daayay.
Nieman Fellow oo ka tirsan Jaamacadda Harvard ee 2007, Dong wuxuu ahaa aqoonyahan booqasho iyo borofisar soo booqday Jaamacadda Keio iyo Jaamacadda Hokkaido ee Japan, qoyskiisa ayaa bayaan ku sheegay Abriil 2023.
Wuxuu ku biiray Guangming Daily, oo ku xiran Xisbiga Shuuciga ee talada haya, 1987, ka dib markii uu ka qalin jabiyay kulliyadda sharciga ee Jaamacadda Peking, wuxuuna ahaa tafatire ku xigeenka qaybteeda faallooyinka.
Waxa uu ku qoray maqaallo ra’yi ah warbaahinta Shiinaha iyo joornaalada akadeemiyada liberaaliga ah ee mawduucyada laga soo bilaabo dib-u-habeynta sharciga ilaa arrimaha bulshada iyo isku-dubarid buug kor loogu qaadayo qaanuunka Shiinaha.
Maqaalladiisu waxay u ololeeyeen dib-u-habeyn dhexdhexaad ah iyada oo laga fogaanayo dhaleeceynta tooska ah ee madaxweyne Xi Jinping.
Qoyskiisa ayaa markii hore si gaar ah u ilaalin jiray wararka ku saabsan xarigiisa iyagoo rajeynayay in eedeymaha la dhimi karo ama la laali karo, balse waxaa bishii March 2023 loo sheegay in maxkamad la soo taagi doono, ayay ku sheegeen qoraalkooda.
Hay’adaha aan dawliga ahayn ee u dooda xoriyadda saxaafadda ayaa ku baaqay in la sii daayo, iyadoo in ka badan 700 oo saxafiyiin, aqoonyahanno iyo hay’ado samafal ah ay saxiixeen codsi online ah oo ku saabsan in la sii daayo.
Dong Yuyu waa wariye iyo qoraa karti leh oo shaqadiisa ay muddo dheer ixtiraami jireen asxaabtiisa, “ayay tiri Ann Marie Lipinski, oo ah khabiirka Nieman Foundation for Journalism at Harvard.
“Waxaan garab taagannahay qaar badan oo rajeynaya in la sii daayo oo uu ku laabto qoyskiisa.”
Bishii Febraayo, maxkamad ku taal Beijing ayaa xukun dil ah oo laashay ah ku ridday qoraa Australian ah iyo blogger u ololeeya dimuqraadiyadda, Yang Hengjun, oo lagu eedeeyay basaasnimo.
