Sacdiya Maxamed Nuur oo ah Agaasimaha Waaxda Jinsiga ee Soomaaliya ayaa loo doortay Guddoomiyaha Madasha Nabadda iyo Amniga Haweenka IGAD, taasoo ka dhigan guul weyn oo laga gaaray dadaallada uu dalku ugu jiro sare u qaadida hoggaanka haweenka ee Geeska Afrika. Doorashadii 4-tii December ka dhacday magaalada Mombasa ee dalka Kenya, ayaa Sadiya ay ku xaqiijisay xilkaas kadib markii uu ka tanaasulay musharraxa South Sudan Amer Manyok Deng oo la wareegay xilka guddoomiye ku xigeenka.
Doorashada Sacdiya waxay muujineysaa saameynta sii kordheysa ee Soomaaliya ay ku leedahay dadaallada nabadda ee gobolka. Waxay iftiimisay in fursadda ay u tahay isbeddelka haweenka Soomaaliyeed si ay u muujiyaan hoggaaminta masraxa caalamiga ah.
“Tani waa wax ka badan guul shakhsi ah; waxay daliil u tahay sida ay Soomaaliya diyaar ugu tahay inay hoggaamiso. Aragtidayda ku aaddan nabadda iyo is-dhexgalka waxay la dhacsan tahay guddiga, annagoo xaqiijinaya awoodda aan u leenahay inaan qaadno mas’uuliyaddan,” Sacdiya ayaa u sheegtay BBC-da.
Madasha Nabadda iyo Amniga Haweenka IGAD, oo la asaasay 2013, ayaa ujeeddadeedu tahay in la kobciyo nabad-dhisidda, sinnaanta jinsiga, iyo wada-jirka bulshada mid ka mid ah gobollada adduunka ugu xasilloon. Ka kooban wakiillo ka socda dawladaha, sharci-dejinta, iyo bulshada rayidka ah, madashu waxay siisaa meel gaar ah oo wada shaqayneed oo dhex mara hogaamiyayaasha haweenka.
Doorashada Sacdiya waxay daba socotaa sannado badan oo u ololaynayey xuquuqda haweenka Soomaaliyeed iyo dadaallada nabad-dhisidda. Ololeheeda ayaa iftiimiyay horumaradii ugu dambeeyay ee Soomaaliya ay ka samaysay dhanka xasilinta iyo qorshaheeda ku aadan in madasha ay ku keento hogaan cusub.
“Waxaan carrabka ku adkeynnay muhiimadda ay nabadda iyo doorka haweenku u leeyihiin mideynta bulshooyinka. Madalkani ma ahan mid ku saabsan Soomaaliya oo keliya, waa mid ku saabsan sidii fursado loogu abuuri lahaa dhammaan haweenka Geeska Afrika,” ayay tiri Sacdiya.
Muddada ay xilka hayso, Sacdiya waxa ay qorshaynaysaa in ay diiradda saarto saddex arrimood oo muhim ah: awood siinta haweenka dhammaan dalalka xubnaha ka ah IGAD, horumarinta hindisayaasha nabadda ee gobolka, iyo horumarinta is-dhexgalka bulshada. Waxay carrabka ku adkeysay baahida loo qabo in si wadajir ah wax looga qabto caqabadaha haweenka ee gobollada ay colaaduhu saameeyeen.
“Madashani waa aalad isbedel doon ah, waxaan rajeynayaa in aan ku dhiiri geliyo haweenka Soomaaliyeed iyo kuwa kale ee ku nool gobolka in ay si geesinimo leh u hoggaamiyaan oo ay uga qeyb qaataan nabad waarta,” ayay tiri.
Kooxda hoggaanka cusub ee la doortay waxaa sidoo kale ka mid ah Dora Byamukama oo u dhalatay Uganda oo ah Xoghaye. Wasaaradda arrimaha qoyska Soomaaliya ayaa soo dhaweysay natiijada doorashada, iyadoo bogaadisay sida ay kooxda uga go’an tahay horumarinta ajendaha IWPSF.
Kooxda hoggaamintu waxay shaqayn doontaa muddo saddex sano ah, muddadaas oo ay higsanayaan inay hirgeliyaan qorshe hawleed dhammaystiran oo diiradda saaraya horumarinta, amniga, iyo wada-jirka bulshada.
Madasha Nabadda iyo Amniga Haweenka IGAD ayaa loo sameeyay si wax looga qabto caqabadaha gaarka ah ee ay la kulmaan haweenka gobolka, gaar ahaan meelaha ay colaaduhu saameeyeen. Iyadoo IGAD ay tahay xoghaynteeda, madashu waxay noqotay hannaan muhiim u ah kobcinta wadahadalka, iskaashiga, iyo isbeddelka siyaasadda.
