Madaxweynaha Somaliland C/raxmaan Maxamed C/llaahi “Cirro” ayaa Axmed C/raxmaan Sheekh Bashiir u magacaabay Ergayga gaarka ah ee u qaabilsan fududeynta wada-hadallada Dowladda Federaalka Soomaaliya. Magacaabistan oo lagu dhawaaqay Arbacadii, ayaa muujinaysa inay suurtogal tahay inay dib u bilaabmaan wada-hadallada la doonayo in lagu wanaajiyo xidhiidhka Somaliland iyo Soomaaliya.
War saxaafadeed ka soo baxay madaxtooyada, ayaa lagu sheegay doorka Bashiir in uu yahay udub-dhexaadka kobcinta doodaha kor u qaadi kara isfahamka iyo xiriirka labada dhinac. “Ergeyga Gaarka ah wuxuu diiradda saari doonaa fududeynta wadahadallada iyada oo ujeedadu tahay hagaajinta xiriirka iyo isfahamka,” ayaa lagu yiri bayaanka.
Tallaabadan ayaa loo arkaa inay tahay tallaabo wanaagsan oo loo qaadayo wada-hadallada u dhexeeya Somaliland, oo ah dal madax-banaanideeda ku dhawaaqay iyo Soomaaliya oo ku adkaysanaysa in Somaliland ay tahay qayb ka mid ah dhulkeeda. Isku daygii hore ee wada hadalka waxa caqabad ku noqday is afgaranwaaga arrimaha muhiimka ah, oo ay ka mid yihiin aqoonsi raadinta Somaliland ee caalamiga ah iyo arrimaha la xidhiidha dawladnimada, wadaagga khayraadka, iyo isku xidhka amniga.
Wada-hadallada Somaliland iyo Soomaaliya waxa ay leeyihiin taariikh cakiran. Somaliland ayaa ku dhawaaqday inay ka go’day Soomaaliya sannadkii 1991-kii kaddib markii ay burburtay dowladdii dhexe ee Soomaaliya. In kasta oo ay ku naaloonayso xasillooni iyo in ay leedahay hay’ado u gaar ah, Somaliland waxa ay weli tahay mid aan la aqoonsanayn caalamka.
Wada-hadallada u dhexeeya labada hay’adood ayaa ahaa kuwo teel-teel ah, oo inta badan ay dhexdhexaadinayaan hay’adaha caalamiga ah iyo kuwa gobolka. Wareegii ugu dambeeyay ee wadahadalka ayaa ka dhacay Jabuuti 2020, waxaana fududeeyay Ra’iisul Wasaaraha Itoobiya Abiy Axmed iyo Madaxweynaha Jabuuti Ismaaciil Cumar Geelle. In kasta oo xoogaa horumar ah la sameeyay, oo ay ku jiraan heshiisyo ku saabsan iskaashiga farsamada, wadahadallada ayaa ugu dambeyntii hakad galay sababo la xiriira khilaafaadyo siyaasadeed iyo kalsooni darro.
Magacaabida Bashiir ayaa ku soo beegantay iyadoo isbedello siyaasadeed ay ka socdaan Geeska Afrika. Soomaaliya, xilligii uu madaxweynaha ka ahaa Xasan Sheekh Maxamuud, waxa ay mudnaanta siisay xoojinta xasilloonida gobolka iyo wax ka qabashada caqabadaha gudaha, oo ay ka mid tahay ka hortagga Al-Shabaab. Somaliland, ee uu Madaxweyne Cirro talada hayo, waxa ay u muuqataa in ay muujinayso sida ay ugu furfuran tahay in la helo mawqif midaysan, isla markaana ay qaddiyada aayo ka tashiga ku horumarinayso.
Horumarkaani wuxuu sidoo kale la jaan qaadayaa dadaallada ballaaran ee gobolka si kor loogu qaado wadahadalka iyo xallinta khilaafaadka, gaar ahaan marka la eego gelitaanka Soomaaliya ee Golaha Ammaanka ee Qaramada Midoobay oo ah xubin aan joogto ahayn muddada 2025-2026. Dadka falanqeeya siyaasadda ayaa u arka horumarkan mid calaamad u ah sida ay Somaliland uga go’an tahay inay si wax ku ool ah ula macaamilto Soomaaliya iyadoo lagu jiro dadaallo ballaaran oo lagu xasilinayo gobolka Geeska Afrika.
