Madaxweynaha Soomaaliya Xasan Sheekh Maxamuud iyo Ra’iisul Wasaaraha Itoobiya Abiy Axmed ayaa maanta oo Khamiis ah ku kulmay magaalada Muqdisho, si ay u xaqiijiyaan ballanqaadkooda diblomaasiyadeed, dhaqaale iyo amni ee dalalkooda, iyadoo xiisadaha juqraafiyeed ay sii wadaan inay qaabeeyaan Geeska Afrika.
Wadahadallada oo qayb ka ah hawl-gal diblomaasiyadeed oo socda, ayaa diiradda lagu saaray iskaashiga amniga gobolka, is-dhexgalka dhaqaalaha, iyo doorka isbeddelka ah ee Itoobiya ee dadaallada xasilinta Soomaaliya.
Qodobada looga wada hadlay ayaa ahaa iskaashiga dhanka ciidamada, iyadoo labada mas’uul ay soo dhaweeyeen qaab cusub oo dhanka amniga ah oo dhex maray ciidamada xoogga dalka Soomaaliyeed iyo kuwa difaaca dalka Itoobiya (ENDF). Labada hoggaamiye ayaa heshiiskan ku tilmaamay tallaabo muhiim ah oo lagu xoojinayo dadaallada ka dhanka ah argagixisada, sare loogu qaadayo ammaanka xuduudaha, iyo hagaajinta hababka xog wadaagga ah ee ka dhanka ah khataraha xagjiriinta, gaar ahaan Al-Shabaab.
Madaxweyne Xasan Sheekh Maxamuud oo hadal ka jeediyay kulanka kaddib ayaa sheegay inay muhiim tahay in la xoojiyo iskaashiga labada dal si ay uga faa’iideystaan labada dal.
“Aniga oo ku faraxsan in aan ku soo dhaweynay RW Abiy Ahmed Ali oo booqasho shaqo ku yimid Muqdisho, wadahadalkeenna waxaa diiradda lagu saaray xoojinta xiriirka amni, dhaqaale iyo bulsho, waxaan mar kale xaqiijinay in ay naga go’an tahay nabadda, amniga iyo xasilloonida gobolka si ay uga faa’iideystaan labadayada dal,” ayuu yiri Maxamuud.
Sidoo kale, hadal uu soo dhigay baraha bulshada kulanka kaddib, ayuu ra’iisul wasaare Abiy Axmed ku muujiyay baahida loo qabo is-dhexgalka iyo iskaashiga gobolka si looga gudbo caqabadaha la wadaago.
Waxaan ka mahad-celinayaa soo dhawayntii wacnayd ee walaaltinimada lahayd ee uu madaxweyne Xasan Sheekh Maxamuud maanta ugu sameeyay Muqdisho. Waxaan yeelanay doodo ballaaran oo ku saabsan dhinacyo badan oo ay ka mid yihiin nabadda iyo amniga, dhaqaalaha, diblomaasiyadda, iyo suurtagalnimada in la dhiso kaabayaasha wadajirka ah.
Geeska Afrika waxa uu qani ku yahay kheyraad—dhul barwaaqo ah, biyo macaan, iyo raasamaal dadnimo. Haddana, gobol ahaan, waxaynu la halgamaynaa sidii aan nafteena u quudin lahayn. Tani waxay ka dhigaysaa isdhexgalka lama huraan si loo gaaro himilooyinka aan wadaagno.
Waxaan leenahay awood aad u weyn gobol ahaan oo ay tahay in laga faa’ideysto si loo gaaro weyneena wadajirka ah. Ma kori karno go’doon, laakiin wadajir, waan ku kori karnaa. Fikirka iyo iskaashiga gobolka waa lama huraan, waxaana diyaar u nahay inaan Soomaaliya kala shaqeyno sidii arrintan loo xaqiijin lahaa,” ayuu yiri Abiy.
Waxa kale oo ay madaxdu caddeeyeen inay ka go’an tahay Baaqa Ankara, oo ah hindise dublamaasiyadeed oo la doonayo in lagu xalliyo khilaafka is-afgaradka ee Itoobiya iyo Somaliland 2024-ka. Wadahadallada farsamada ee Turkiga ka socda ayaa la filayaa inay dejiyaan habab cad oo hawlgelinta mustaqbalka ah.
Nabadgelyada ka sokow, iskaashiga dhaqaale ayaa ahaa diiradda la saaray. Maxamuud iyo Abiy waxay xooga saareen balaadhinta ganacsiga xudduudaha, hagaajinta siyaasadaha kastamka, iyo maalgashiga mashaariicda kaabayaasha muhiimka ah. Itoobiya oo ah dal aan bad lahayn, waxay muddo dheer raadinaysay marin badeed. Kulanka ayaa looga hadlay sidii xiriir dhaqaale oo xooggan loo yeelan lahaa dekedaha Soomaaliya, iyadoo Muqdisho ay u aragto iskaashiga dhaqaalaha gobolka mid lagama maarmaan u ah xasilloonida mustaqbalka fog.
Madaxdu waxay ka wada hadleen mashaariicda waaweyn ee kaabayaasha dhaqaalaha, oo ay ku jiraan marinnada gaadiidka iyo xarumaha saadka, kuwaas oo loogu talagalay in lagu fududeeyo dhaqdhaqaaqa ganacsiga iyo kor loogu qaado isku-tiirsanaanta dhaqaalaha. Waxay sidoo kale iftiimiyeen muhiimadda ay leedahay in la kobciyo xiriirka dadka iyo dadka iyada oo la adeegsanayo isweydaarsiga dhaqanka iyo ganacsiga.
Booqashada Abiy ayaa kusoo beegmaysa iyadoo Itoobiya ay si rasmi ah uga mid noqonayso howlgalka Midowga Afrika ee Taageerada iyo xasilinta Soomaaliya (AUSSOM), taasoo muujineysa isbedel weyn oo dhanka ammaanka ah. Sida uu dhigayo heshiiska cusub ee ciidamada (SOFA) oo todobaadkan la saxiixday, ciidamada Itoobiya ee ka howlgala Soomaaliya waxaa hadda la hoos geynayaa ilaalinta federaalka Soomaaliya, tallaabadaas oo looga gol leeyahay in lagu hagaajiyo qaab dhismeedka taliska iyo hagaajinta isku xirka shaqada.
Heshiisku wuxuu rajeynayaa in uu sare u qaado isla-xisaabtanka iyo hufnaanta howlgallada amniga, iyadoo la jaanqaadaysa isbedellada ballaaran ee dhanka amniga ee Soomaaliya, xilli ay isu diyaarinayso isbeddel tartiib tartiib ah oo looga baxayo ku tiirsanaanta ciidamada nabad ilaalinta ee dibadda.
War-murtiyeed wadajir ah oo laga soo saaray gebagebadii shirka ayaa lagu xaqiijiyey aragtidooda wadaagga ah ee ku aaddan mustaqbal amni iyo mid dhaqaale, kaas oo ay xoojinayaan iskaashiga joogtada ah ee dhinacyada siyaasadda, amniga, iyo ganacsiga.
