Iyadoo bilo kooban ay ka harsan yihiin ciidamada Midowga Afrika ee ka baxay Soomaaliya, ayaa xulafada caalamiga ah waxa ay ku degdegayaan dhamaystirka qorshayaasha howlgallada cusub. Hawlgalka Taageerada iyo Xasilinta Midowga Afrika ee Soomaaliya (AUSSOM), oo loo qorsheeyay inuu beddelo ATMIS bisha Janaayo 2025, ayaa loo arkaa mid muhiim u ah ka hortagga Al-Shabaab, oo kacdoonkeeda rabshadaha wata ay weli khatar ku yihiin xasilloonida Soomaaliya.
Golaha Nabadda iyo Ammaanka ee Midowga Afrika ayaa iftiinka cagaaran siiyay Fikradda Istiraatijiyadeed ee Hawlgallada (CONOPs) ee AUSSOM. Howlgalka ayaa ujeedadiisu tahay in lagu tayeeyo ciidamada ammaanka Soomaaliya iyadoo la xaqiijinayo ammaanka ciidamada Midowga Afrika ee ku sugan gudaha Soomaaliya. Iyadoo mudnaanta la siinayo tababaridda iyo qalabeynta ciidamada deegaanka, hadafku waa in Soomaaliya ay si madaxbanaan u ilaaliso nabadda. Si kastaba ha ahaatee, guusha hawshani waxay ku xidhan tahay sii socoshada taageerada maaliyadeed ee caalamiga ah.
Kulan ka dhacay Washington, D.C., Talaadadii, wakiilo ka socday kooxda Soomaaliya Quint Group — oo ka kooban US, Qatar, Turkey, UAE, iyo UK—ayaa ku adkeeyay muhiimadda ay leedahay in la helo taageero maaliyadeed iyo mid saadka labadaba ee AUSSOM. “In heshiis laga gaaro ciidan ka dambeeya ATMIS waa mid degdeg ah,” sarkaal sare oo Mareykan ah ayaa ka digay. Haddii aan la helin taageero ku filan, waxaa jirta khatar dhab ah oo ku imaan karta habacsanaan amni oo ay Al-Shabaab ka faa’ideysan karto.
Warbixinno sirdoon oo ay kooxdu ka hadashay ayaa lagu sheegay in Al-Shabaab ay heleen hub casri ah oo ay ku jiraan diyaaradaha aan duuliyaha lahayn iyo gantaalaha—lagana yaabo in ay ka helaan meelo dibadda ah.
Ururka Al-Shabaab oo ka mid ah kooxaha ugu adkeysiga badan Afrika ayaa kordhiyay weerarada ay geysanayaan. 2-dii Agoosto, weerar ismiidaamin ah oo khasaare geystay oo ka dhacay Xeebta Liido ee magaalada Muqdisho, ayaa waxaa ku dhintay 37 qof oo rayid ah, taasoo si weyn u muujineysay awoodda ay kooxda u leedahay inay garaacdo bartamaha caasimadda. Dowladda Soomaaliya oo garab ka helaysa saaxiibo caalami ah ayaa xoojisay howlgallada ka dhanka ah Al-Shabaab. Si kastaba ha ahaatee, inkastoo ay jiraan dadaalladaas, khatarta kooxda xagjirka ah ayaa weli ah mid muhiim ah.
“Xeeladaha is-miidaaminta ah ee Al-Shabaab waxay muujinayaan baahida loo qabo sii wadida taageerada dibadda,” ayuu yiri Maxamed el-Amine Souef, Wakiilka Gaarka ah ee Midowga Afrika u qaabilsan Soomaaliya, intii lagu guda jiray warbixintii Golaha Ammaanka ee Qaramada Midoobay Arbacadii lagu qabtay xarunta Qaramada Midoobay ee New York.
Inkasta oo saaxiibada caalamku ay ballan qaadeen taageeradooda, haddana kama dambaysta ah ee Janaayo ayaa si degdeg ah u soo dhowaanaysa. Kooxda Quint waxay ku nuuxnuuxsatay in helista taageerada dhaqaale ee AUSSOM ay muhiim tahay si looga hortago maran amni. Dib u dhac kasta oo ku yimaada maalgelinta ama fulinta howlgallada ayaa Soomaaliya ka dhigi karta mid u nugul weerarrada soo cusboonaaday ee fallaagada. Wakiil UK ah ayaa carrabka ku adkeeyay xaaladda degdegga ah, isagoo yiri, “La-hawlgalayaasha Quint waxay isku raaceen in taageerada dhaqaale ee AUSSOM ay muhiim tahay si looga hortago soo noqoshada fowdo amni oo lagu arko meelo kale oo gobolka ah. Maalgelin ku filan ayaa aasaas u ah horumarka joogtada ah ee Soomaaliya.”
Soomaaliya waxay ku milmeen dhaqdhaqaaqyada awoodeed ee gobolka. Axdiga difaaca ee dhawaan lala saxeexday Masar waxa uu tilmaamayaa is beddelka juqraafiyeed ee weyn. Qaahira ayaa ku yaboohday 5,000 oo askari si ay u xoojiyaan amaanka Soomaaliya ee hoos yimaada AUSSOM. Talaabadan ayaa loo arkaa in Masar ay isku dayayso inay ku xaqiijiso saamaynta ay ku leedahay Geeska Afrika, isla markaana ay gadaal ka riixayso isbalaadhinta Itoobiya, gaar ahaan ka dib heshiiskii Addis Ababa ee ahaa in Somaliland saldhig ciidan ka samaysato. Soomaaliya ayaa si kulul u cambaareysay heshiiskaas, waxayna ku macneysay mid si toos ah loogu xad-gudbay madax-banaanideeda, taasoo sii kordhinaysa xiisadda ka taagan gobolka oo markii horeba jilicsanaa.
James Swan, oo ah Ku-simaha Ergeyga Gaarka ah ee Xoghayaha Guud ee Qaramada Midoobay, ayaa iftiimiyay intii lagu jiray warbixintii Golaha Ammaanka ee Qaramada Midoobay Khamiistii in inta Ciidamada Ammaanka ee Soomaaliya ay la wareegayaan mas’uuliyadda ATMIS, abuurista ciidanku ay weli tahay caqabad weyn. Lix ka mid ah siddeedii saldhig ee hore loogu qoondeeyay inay ka hawlgalaan ayaa horay loogu wareejiyay gacanta Soomaaliya, laakiin xaqiijinta ammaanka Soomaaliya ee mustaqbalka fog waxay ku xirnaan doontaa sii wadida taageerada caalamiga ah.
Madaxweynaha Soomaaliya Xasan Sheekh Maxamuud ayaa sheegay inuu ku kalsoon yahay in ciidamada ammaanka ay awood u leeyihiin inay maareeyaan xilliga kala guurka balse waxa uu carabka ku adkeeyay in taageerada caalamiga ah ay sii socoto ay muhiim tahay.
Kooxda Quint waxay qireen in Soomaaliya ay horumar ka samaynayso dhanka siyaasadda. Bishii Maarso 2024, baarlamaanka Soomaaliya ayaa wax ka bedel ku sameeyay afar cutub oo ka mid ah dastuurka KMG ah, waxaana xukuumaddu ay wadaa qorshayaal ku aaddan doorashooyinkii ugu horreeyay oo caalami ah. Iyadoo la soo bandhigayo dib-u-habeyn suurtagelinaya doorasho hal qof iyo cod ah, Soomaaliya waxay qaadaysaa tillaabooyin muhiim ah oo ku aaddan xasilinta dalka iyo dhismaha hay’ado dimoqraadi ah oo waara.
Si kastaba ha ahaatee, horumarkan siyaasadeed waa kuwo khatar ah. Swan waxa uu ka digay in haddii aan la helin nabad-gelyo, horumarradan ay halis geli karaan. “Horumarka siyaasadeed waa mid jilicsan oo si weyn ugu tiirsan xaaladda ammaanka,” ayuu u sheegay Golaha Ammaanka ee Qaramada Midoobay. “Demoqraadiyad ma jiri karto haddaanay xasilloonayn.”
Kulanka Washington ka dib, wada-hawlgalayaasha Quint waxay soo saareen bayaan wadajir ah oo ay ku xaqiijinayaan sida ay uga go’an tahay midnimada dhuleed ee Soomaaliya.
