Wasiirka arrimaha dibadda Masar, Badar Abdelatty, ayaa shaaca ka qaaday in ciidamada Masar ay dhawaan u soo diri doonaan Soomaaliya.
Wareysi uu dhawaan siiyay AlQahera News ayuu Abdelatty ku sheegay in Masar ay wali ka go’an tahay taageerada Soomaaliya iyo adkeynta amnigeeda.
Tani waxay ku soo beegantay toddobaadyo uun ka dib markii Masar, Soomaaliya, iyo Ereteriya ay ku heshiiyeen hindise wada jir ah oo lagu dhisayo ciidan Soomaaliyeed oo tayo leh, si ay u difaacaan xudduudaha iyo dhulalka badda ee dalka.
“Masar waxay diyaar u tahay inay bixiso gargaar kasta oo ay u baahan karaan dadka Soomaaliyeed,” ayuu yiri wasiirku, isagoo farta ku fiiqay dadaallada ciidan ee iskaashanaya taasoo caddeyn u ah iskaashigan sii kordhaya.
Horumarkan ayaa ku soo beegmaya xilli Geeska Afrika ay ka jiraan caqabado dhanka ammaanka ah, oo ay ka jiraan colaado ka socda Soomaaliya, xiisadaha badda cas, iyo colaadaha gudaha ee Itoobiya oo qeylo dhaan ka soo saaray guud ahaan gobolka.
Soomaaliya ayaa weli ku jirta dagaal muddo dheer socday oo ay kula jirto kooxda Islaamiga ah ee xagjirka ah ee al-Shabaab, kuwaas oo weli sii wada in ay wiiqaan awoodda dowladnimada iyo xasilloonida dalka.
Xaaladda nabad gelyo ee Geeska ka jirta ayaa keentay in hawl-wadeennada gobolka iyo kuwa caalamiga ahba ay kordhiyaan ka qayb-galkooda, iyaga oo samaystay xulafo amni oo kale oo ka dhexeeya Masar, Soomaaliya iyo Ereteriya.
Damaca Masar
Dadka wax indha indheeya ayaa sheegaya in go’aanka Masar ay ciidamadeeda ugu daabuleyso Soomaaliya uu muujinayo istiraatiijiyadda ballaaran ee Qaahira ay ku dooneyso inay saameyn ku yeelato Geeska Afrika.
Tallaabadan ayaa sidoo kale laga yaabaa in lagu arko iyada oo la eegayo walaaca ay ka qabto Itoobiya ee lagu muransan yahay biyo xidheenka Grand Ethiopian Renaissance Dam (GERD), kaas oo ahaa isha khilaaf u dhexeeya Masar, Suudaan iyo Itoobiya.
Soo daabulidda ciidamada waxay calaamad u noqon kartaa rabitaanka Masar ee ah inay ballaariso joogitaankeeda gobolka iyo ilaalinta danaheeda ku teedsan Wabiga Niil iyo Badda Cas.
Intaa waxaa dheer, ka-qaybgalka Eritrea ee hindisahan saddex geesoodka ah waxay ku kordhinaysaa lakab kale oo kakanaanta juqraafiyeedka Geeska.
Eritrea ayaa dhaleecayn caalami ah kala kulantay doorkii ay ku lahayd colaadda ka aloosan waqooyiga Itoobiya, halkaas oo ay ku garab gashay ciidamada Itoobiya dagaalkii Tigrayga.
Si kastaba ha ahaatee, iskaashigan cusub ayaa Eritrea ka caawin kara in ay isu soo magacowdo ciidamo xasilinta gobolka, gaar ahaan taageerada la dagaalanka argagixisada ee Soomaaliya.
Muhiimadda sii kordheysa ee Soomaaliya
Dhanka Soomaaliya, taageerada Masar iyo Ereteriya ayaa laga yaabaa inay u fidiso horumar muhiim ah iyadoo waddanku uu halgan ugu jiro sidii uu u dhisi lahaa ciidan adag oo awood u leh inuu xalliyo caqabadaha amni ee haysta.
Dowladda Soomaaliya ayaa si weyn ugu tiirsaneyd howlgalka Midowga Afrika ee AMISOM, kaasoo meesha ka baxayay, iyadoo Soomaaliya ay xil weyn iska saarayso ammaankeeda.
Hindisaha wadajirka ah ee Masar iyo Ereteriya, Soomaaliya waxay heli kartaa agabka iyo khibradaha milateri ee lagama maarmaanka u ah sugidda xuduudaheeda iyo kor u qaadista difaaceeda badda ee khataraha, oo ay ku jiraan burcad-badeedda iyo kalluumeysiga sharci-darrada ah.
Ku lug lahaanshaha Masar ee Soomaaliya waxay sidoo kale muujin kartaa isbeddel ku yimi dhaqdhaqaaqyada faragelinta shisheeye ee gobolka.
Dhaqan ahaan, wadamada sida Turkiga, Imaaraatka, iyo Qatar waxay ahaayeen jilayaasha koowaad ee dibadda ee dadaallada dib-u-dhiska iyo tababarka milatari ee Soomaaliya. Ku lug lahaanshaha Masar ee kordhay waxay abuuri kartaa fursado cusub xulafada laakiin waxay sidoo kale u horseedi kartaa tartan juquraafiyeed aag istiraatiiji ah oo muhiim ah.
Iyadoo Geeska Afrika ay sii wadaan inay wajahaan qalalaase amni oo isa soo taraya, iskaashiga u dhexeeya Masar, Soomaaliya, iyo Ereteriya ayaa laga yaabaa inuu noqdo mid muhiim u ah qaabaynta mustaqbalka ammaanka gobolka. Si kastaba ha ahaatee, waa la arki doonaa sida isbahaysigan cusubi u saameyn doono xiisadaha jira, gaar ahaan marka la eego yoolalka gobolka ee ballaaran ee Masar iyo murannada qulqulaya ee biyaha iyo dhulka.
