Kadib shan bilood oo deganaasho la’aan ah, burcadbadeedda Soomaalida ayaa dib ugu soo laabtay badda sare, iyagoo khataro hor leh ku soo rogay maraakiibta caalamka. Ciidamada Badda Midowga Yurub (EUNAVFOR) ee ka howlgala howlgalka ATALANTA, ayaa sare u qaaday feejignaan ka dib markii koox looga shakisan yahay burcad badeedda (PAG) ay ka baxeen xeebaha waqooyi iyo bartamaha Soomaaliya. Digniintan ayaa muujinaysa in ay dib u soo cusboonaatay budhcad-badeednimada gobolka, halkaas oo sharci-darrada iyo xasillooni-darrada ay mar kale noqdeen goob ay ku barbaaraan dembiyada badda.
Sida laga soo xigtay Xarunta Ammaanka Badaha – Geeska Afrika (MSCHOA), PAG, oo ka kooban 13 burcad-badeed hubaysan, ayaa ka baxay Ceel Huur oo ku dhow Hobyo, waxayna ku sii jeedaan Badweynta Hindiya. “Dhammaan maraakiibta waxaa lagula talinayaa inay si taxadar leh u socdaan oo ay soo sheegaan dhaqdhaqaaq kasta oo laga shakiyo,” ayay hay’addu ku boorisay, iyadoo dib u soo celinaysa cabsida laga qabo mowjado kale oo afduub iyo weeraro ah.
Dhaqdhaqaaqii ugu dambeeyay ee budhcad-badeedda ee gobolka waxa uu dhacay Juun 7, 2024, markaasoo calanka Jasiiradaha Marshall ee BACASIGA AH ay ku soo dhawaadeen maraakiib laga shakiyay. Dhacdadaas waxay ku dhammaatay iyada oo aan waxyeello loo geysan, laakiin farriintu waxay ahayd mid cad: Budhcad-badeedda Soomaalida ayaa waqtigoodii ku soo baxay. Martin Kelly, oo ah madaxa la-talinta EOS Risk Group, ayaa sharaxaya waqtiga: “Dhammaadka xilliga monsoon, xaaladaha cimiladu way fiicnaadeen. Tani waxay siinaysaa budhcad-badeedda fursad ay dib ugu bilaabaan hawlahooda, waxaanan uga digaynay macaamiisha khatarta sii kordheysa.”
Warbixinta Xafiiska Caalamiga ah ee Badaha (IMB) ee bilihii Janaayo ilaa Sebtembar 2024 ayaa daaha ka qaaday in iyadoo dhacdooyinka burcad-badeedda caalamka ay hoos ugu dhaceen heerkoodii ugu hooseeyay tan iyo 1994-kii, ay burcad-badeedda Soomaalida weli firfircoon yihiin. In kasta oo khatarta budhcad-badeedda Soomaalidu ay ka yaraatay heerkii ugu sarreeyey ee ay caanka ku ahaayeen dabayaaqadii 2000-aadkii, haddana xeeladaha budhcad-badeedda casriga ahi waxay noqonayaan kuwo casri ah. Budhcad-badeeddu hadda kuma tiirsana doonyaha yaryar; Taa baddalkeeda, waxay amar ku bixiyaan maraakiibta iyo maraakiibta kalluumeysiga, iyaga oo dib u soo celinaya sidii “maraakiibta hooyada.” Maraakiibtan ayaa u sahlaya budhcad-badeedda in ay weeraraan bartilmaameedyada ilaa 800 mayl-badeed ee xeebaha, taas oo adkeynaysa dadaallada caalamiga ah ee lagu doonayo in lagu soo qabto.
Si loo xasuusiyo awoodooda, budhcad-badeedda Soomaalida ayaa cinwaannada ugu waaweyn ka dhigay weerarro caan ah sannadkii la soo dhaafay. Bishii Disembar 2023, markabka MV Ruen ayaa la afduubay oo la haystay saddex bilood ka hor inta aysan ciidamada badda Hindiya soo deyn shaqaalihii markabka. Bishii Maarso 2024, markabka MV Abdullah ayaa waxaa gacanta ku dhigay burcad badeed, waxaana la sii daayay kaliya markii madaxfurasho la bixiyay.
Budhcad-badeednimada Soomaalidu ma jirto si gooni ah. Waa qayb ka mid ah xiisadda gobolka oo ay ka mid tahay weerarrada fallaagada Xuutiyiinta ee maraakiibta ku sugan Badda Cas iyo Gacanka Cadmeed. Weeraradaasi waxay ku qasbeen shirkadaha maraakiibta inay dib u maraan hareeraha Cape of Good Hope, iyagoo kumanaan mayl-badeed ah ku daray safarradooda iyo kordhinta qiimaha. Maraakiib yar ayaa diyaar u ah howlgallada ka dhanka ah burcadbadeedda ee ka socda Badweynta Hindiya, taasoo u oggolaanaysa burcadbadeedda inay ku shaqeeyaan xaddidaadyo yar. “Muuqaalka gobolku wuu isbeddelay, iyadoo ay la jirto, budhcad-badeeddu waxay haystaan fursado badan,” Kelly ayaa xustay iyada oo ku ammaanaysa Ciidanka Badda Hindiya doorka ay ka qaateen samatabbixintii dhawaa.
Dhacdooyinka budhcad-badeedda caalamiga ah ayaa laga yaabaa inay hoos u dhacaan, iyadoo xafiiska caalamiga ah ee badaha (IMB) uu soo sheegay 79 dhacdo intii u dhaxaysay Janaayo iyo Sebtembar 2024-kii — waa kuwii ugu hooseeyay tan iyo 1994-kii — balse biyaha Soomaaliya ayaa weli ah meel kulul. Dhacdooyinka la soo sheegay, 111 ka mid ah shaqaalihii markabka ayaa la qafaashay, 11 ka mid ah waa la afduubay, waxaana sii kordhaya rabshadaha ka dhanka ah shaqaalaha markabka. IMB waxay ka digaysaa in awoodda budhcad-badeeddu ay uga hawl-galaan meel ka fog xeebaha Soomaaliya ay ka dhigayso khatar joogto ah.
Qiimaha budhcad-badeednimadu waa mid aad u xun. Sanadka 2020 oo kaliya, budhcad-badeedda ayaa lagu qiyaasay in ay dhaqaalaha adduunka ku kacdo $37 bilyan sannadkii.
