Masar iyo Soomaaliya ayaa go’aan ku gaaray in dhoolatus milateri oo wadajir ah ay ku sameeyaan dalka ku yaalla Geeska Afrika, dhoolatuskaas oo u muuqda mid muujin kara in uu sii kordhin karo xiisadda u dhaxeysa labada dal ee Jaamacadda Carabta iyo Itoobiya, sida ay saraakiisha ammaanka u sheegeen The National Isniintii.
Ciyaaraha dagaalka oo la filayo in la qabto bishan, ayaa waxaa ka qayb qaadan doona ciidamada dhulka, cirka iyo badda, sida laga soo xigtay ilo ammaanka gobolka ah oo ku dhow Qaahira. Si kastaba ha ahaatee way ka gaabsadeen inay shaaciyaan taariikhda bilowga, muddada iyo tirada ciidamada ku lugta leh.
“Dhoolatusku wuxuu diri doonaa fariin cad oo qaylo ah oo ku saabsan sida ay nooga go’an tahay iskaashiga iyo ilaalinta Soomaaliya,” ayuu yiri mid ka mid ah saraakiisha. “Waxay macnaheedu noqon doonaan wax ka badan kaliya dhoolatus dagaal.”
Warka ku saabsan ciyaaraha dagaalka ee wadajirka ah ayaa soo baxay maalin uun ka dib markii Masar ay sheegtay inay qoraal u dirtay Golaha Ammaanka ee Qaramada Midoobay si ay uga mudaaharaadaan waxa ay u arkaan siyaasadda hal dhinac ee Itoobiya ee ku aaddan biyo xidheenka Grand Renaissance Ethiopia (Gerd).
Masar ayaa sheegtay inay qorsheyneyso inay codsi u gudbiso Midowga Afrika si ay qeyb uga noqoto ciidamada cusub ee nabad ilaalinta u jooga Soomaaliya. Si kastaba ha ahaatee, ma cadda in ciidamada Masar ee horay ugu sugnaa Soomaaliya ay noqon doonaan xudunta u ah ciidamadooda nabad ilaalinta. Wararka ka imaanaya dalka Masar ayaa sheegaya in ciidamo gaaraya 10,000 oo askari lagu soo daad gureynayo Soomaaliya.
Ma jiro war rasmi ah oo ka soo baxay magaalada Qaahira oo ku aadan ciidamadan loo dirayo Soomaaliya iyo hubkooda. Laakin saraakiisha amniga ayaa ku micneeyay in marka laga soo tago xoojinta difaaca Soomaaliya ay ciidamadu tababari doonaan ciidamada Soomaaliya ayna gacan ka geysan doonaan ilaalinta xarumaha dowladda iyo shaqsiyaadka siyaasadda muhiimka ah.
Soo gelitaanka ciidamada Masar ee Soomaaliya ayaa la geyn lahaa meel u dhow ciidamada nabad ilaalinta Itoobiya ee ku sugan dalka iyo soohdinta Itoobiya lafteeda, taasoo kor u qaadeysa isku dhacyada labada dhinac.
Madaxweynaha Masar Abdel Fattah El Sisi ayaa ku celceliyay in saameynta biyo xireenka uu ku leeyahay dalkiisa ay ka dhigan tahay khatar jirta oo aan la iska indha tiri karin ama aan si fudud loo qaadan karin. Wadahadaladii u dhaxeeyay labada dal ayaa lagu guuldareystay in xal diblumaasiyadeed laga gaaro.
Colaadda Masar iyo Itoobiya u dhaxaysa ee suurtogalka ah inay ka dhex qarxo waxay sii khalkhal gelinaysaa xasilloonida Geeska Afrika, iyo sidoo kale gobolka weyn ee Bariga Afrika, oo ay horeba u gilgileen dagaal sokeeye oo Sudan ka socday 16 bilood, kaas oo abuuray qalalaasaha barakaca, iyadoo laba ka mid ah 10-kii waddanba ay ka dhaceen dagaallo sokeeye. malaayiin barokacay oo u qaxay wadamada dariska ah.
Weerarada lagu qaaday maraakiibta badda cas ee Xuutiyiinta Yemen ee ay Iran taageerto, iyagoo is garabsanaya Falastiiniyiinta Gaza, ayaa gacan ka geystay xasillooni darrada ka jirta gobolka, iyadoo quwadaha adduunku ay ku loolamayaan inay cagta saaraan istaraatiijiyada biyaha.
Weerarada lagu qaaday maraakiibta ayaa sidoo kale si weyn hoos ugu dhigay dakhligii Masar ka heli jiray marin biyoodka Suweys Canal oo ah marin biyood istaraatiiji ah oo isku xira badda cas iyo badda Mediterranean-ka, waxaana Masar ay ka heshaa balaayiin dollar sanadkii.
Masar, oo ah wadan inta badan saxaraha ah oo ay ku nool yihiin 106 milyan, waxay ku tiirsan tahay wabiga Niilka ku dhawaad dhammaan baahiyaha biyaha macaan. Iyadoo loo tixgalinayo mid ka mid ah wadamada aduunka ugu qalalan, waxay ku andacoonaysaa hoos u dhac kasta oo ku yimaada saamiga ay ku leeyihiin biyaha Niilka in ay wax u dhimi doonto dheeli tirnaanta cuntada oo ay tirtiri doonto boqollaal kun oo shaqooyin beeraley ah.
Itoobiya ayaa sheegtay in biyo-xireenkan uu yahay mid lagama maarmaan u ah horumarka dalkaas, waxayna marar badan u xaqiijisay Masar iyo Suudaan in aanay wax dhibaato ah ka soo gaadhi doonin webiga Gerd ee laga dhisayo wabiga Blue Nile.
Inta badan biyaha wabiga ah ee gaadha Masar waxa ay ka yimaadaan wabiga Niilka Buluuga ah ee ku biira webiga Niilka cad ee magaalada Khartoum ee caasimadda dalka Suudaan, ka hor inta aanu u gudbin waqooyiga saxaraha Suudaan iyo Masar.
“Dawladda Masar… waxay diyaar u tahay inay isticmaasho xaqa ay u leedahay inay difaacdo oo ay ilaaliso xuquuqda iyo danaha dadka Masar, si waafaqsan Axdiga Qaramada Midoobay,” Masar ayaa u sheegtay golaha ammaanka warqad Axaddii.
