Ciidamada Uganda ee UPDF ayaa isku diyaarinaya in ay door weyn oo nabad ilaalin ah ka qaataan Soomaaliya, iyagoo hoos imaanaya howlgalka cusub ee xasilinta Midowga Afrika ee Soomaaliya (AUSSOM).
Hawlgalka, oo bilowday January 1, 2025, ayaa socon doona shanta sano ee soo socota, waxayna arkeen in Uganda ay la wareegtay laba qaybood oo dheeraad ah – qaybaha 1 iyo 3 – oo ay hore u maamuli jireen ciidamada Burundi.
Talaabadan ayaa lagu soo dhoweeyay rajo wanaagsan oo ka jirta Uganda, iyadoo saraakiisha ay ammaaneen sida ay uga go’an tahay ciidamada UPDF ee dhanka xirfadda.
Sareeye Guuto Felix Kulayigye, oo ah afhayeenka UPDF, ayaa ka dhawaajiyay xamaasadda militariga ee doorka la ballaariyay, isagoo yiri, “Doorkan cusub ee dheeriga ah wuxuu la macno yahay inaan qabanay shaqo weyn, waana ku faraxsanahay inaan qaadano.”
Ku lug lahaanshaha UPDF ee Soomaaliya ayaa soo socday dhowr sano, waxaana ciidamada ay la kulmeen caqabado kala duwan oo ku saabsan gobolka aan xasilooneyn.
Uganda ayaa markii hore Soomaaliya u dirtay in ka badan 12,000 oo askari, balse tiradaas ayaa laga dhigay ilaa 3,000 oo askari, iyadoo howlgallada kale ee nabad ilaalinta ay qaadeen mas’uuliyado dheeraad ah.
Kulayigye ayaa shacabka u xaqiijiyay in ciidamadu ay si wanaagsan ugu diyaar garoobeen in ay wax ka qabtaan dalabaadka la kordhiyay.
“Kahor inta aan meesha ku haysan askar ka badan inta aan maanta haysano. Markii ay cid kale oo arrintani khusaysay ay soo degeen, waxaanu kala soo baxnay ciidan. Hadda, waxaan sugeynaa oo kaliya tilmaamo, waxaana diyaar u noqon doonaa inaan u dirno askar badan si ay u qabtaan doorka cusub,” ayuu yiri.
In kasta oo rayn-rayn ciidanku ay tahay mid la dareemi karo, haddana hawlgelinta la balaariyay ayaa walaac ka dhex dhalisay siyaasiyiinta mucaaradka ah.
Dadka dhaliila ayaa ku baaqaya in si weyn loo fiirsado isla markaana lala xisaabtamo ka hor inta aan ciidamo dheeraad ah la keenin Soomaaliya. Xildhibaanka laga soo doortay ismaamulka Buhweju Francis Mwijukye ayaa ka hadlay dareenkiisa, isaga oo su’aal ka keenay sida loo maamulayo lacagaha loo qoondeeyay howlgalka nabad ilaalinta.
“UPDF waa in ay xisaabisaa baarlamaanka dhaqaalaha ay ka helaan la-hawlgalayaasha horumarinta si ay ciidamadeena halkaas ugu sii hayaan. Qaar ka mid ah wiilasheenna wax mushaar ah ma helin tan iyo Janaayo 2024, haddana la-hawlgalayaasha horumarinta sida UN iyo Midowga Yurub ayaa maalgelinaya howlgallada milateri ee Soomaaliya, oo ay ku jiraan qalabeynta iyo mushaaraadka shaqaalaha,” Mwijukye ayaa yiri.
Sidoo kale, Derrick Nyeko oo ah wasiirka amniga hadheeyay ayaa qeylo dhaan ka muujiyay xaaladda askarta UPDF ee haatan ku sugan Soomaaliya.
Ciidamo dheeraad ah uma diri karno Soomaaliya haddii xaaladda nololeed ee askarteena halkaas ku sugan ay walaac ka qabaan. Qaarkood xitaa ma haystaan qalab la isticmaali karo sida waxyaabaha aasaasiga ah,” ayuu xusay.
Nyeko wuxuu ka digay in la geeyo askar badan oo xaaladahan ah ay keeni karto arrimo dambiyeed, oo cawaaqib sharci iyo sumcad xumo u leh Uganda.
Iyada oo UPDF ay isu diyaarinayso in ay furto cutubkan cusub ee Soomaaliya, ayaa dooddu waxa ay sii socotaa sidii la isugu dheelli tiri lahaa diyaargarowga ciidamada iyo baahida loo qabo hufnaan iyo isla xisaabtan.
Iyadoo cadaadisku uu sii kordhayo gudaha iyo dibaddaba, ficillada millatariga bilaha soo socda waxay u badan tahay inay qaabayn doonaan mustaqbalka ku lug lahaanshaha Uganda ee dadaallada nabad ilaalinta ee Soomaaliya.
