Ciidamada Itoobiya ee qeybta ka ah howlgalka Midowga Afrika ee AMISOM ayaa wada dib u dayactir lagu sameynayo garoonka diyaaradaha degmada Baardheere ee gobolka Gedo, waxaana sii xoogeysanaya xiisadda u dhaxeysa Soomaaliya iyo Itoobiya.
Ciidanka Difaaca Qaranka Itoobiya (ENDF) Guutada 46aad ee Mootooyinka ayaa hormuud ka ah tayeynta madaarka taas oo qayb ka ah Mashruuca Saamaynta Degdegga ah (QIP), kaas oo ay ka mid yihiin in la kordhiyo dhabbaha ay diyaaraduhu ku ordaan 400 mitir si kor loogu qaado badbaadada iyo soo dejinta diyaaradaha waaweyn.
Maareeyaha Garoonka Diyaaradaha ee Magaalada Baardheere Jaamac Cali Hire ayaa u mahad celiyay Ciidamada ATMIS ee ka qeyb qaadanaya dib u dayactirka Garoonka. Korneyl Mola Shumet, oo ah taliyaha guutada Itoobiya ee mashruucan hogaaminaya, ayaa sheegay in qaybta ay ka go’an tahay ilaalinta bulshada deegaanka ee gobolka oo dhan.
Mashruucan kaabayaasha dhaqaalaha ayaa kusoo beegmaya iyadoo Itoobiya ay sii kordheyso duullaanka iyo gacan ku haynta garoomada diyaaradaha ee gobolka Gedo oo ah gobol xasaasi ah oo ka tirsan Jubbaland. Horaantii bishan ayaa la sheegay in ciidamada Itoobiya ay qabsadeen garoomo muhiim ah oo ku yaala Luuq, Doolow iyo Baardheere. Dib u habeynta lagu sameeyay garoonka diyaaradaha ayaa qeylo dhaan ka dhalisay dowladda federaalka Soomaaliya iyo kooxaha maleeshiyooyinka deegaanka.
Iyadoo ay arrimahan socdaan, ayaan weli la hubin in horumarkan milateri ay sii xumeyn doonaan xiriirka cakiran ee u dhexeeya labada dal ee deriska ah. Xiisadan ayaa si gaar ah loo sheegay iyadoo Itoobiya ay ku beegan tahay bisha December ee sanadka 2024-ka oo ay ku beegan tahay inay ka baxdo Soomaaliya.
Dhaqdhaqaaqyada ciidan ee Itoobiya ka wado Gedo ayaa ku soo aadaya xilli uu sii xoogeysanayo khilaafka siyaasadeed ee Geeska Afrika, iyadoo Soomaaliya ay xoojisay xiriirka kala dhaxeeya Masar. Kaalmada milateri ee Masar ay siiso Soomaaliya oo uu ku jiro hubkii dhawaan la keenay ayaa sii huriyay walaaca Addis Ababa. Isbahaysiga sii kordhaya ee u dhexeeya Soomaaliya iyo Masar ayaa loo arkaa mid lid ku ah heshiisyada muranka badan dhaliyay ee Itoobiya, gaar ahaan heshiiskii 2024-ka ee ay la gashay Somaliland, kaas oo Itoobiya u ogolaatay inay hesho xeebaha Somaliland.
Soomaaliya waxay u aragtaa ficilka Itoobiya mid xad-gudub ku ah madax-banaanida dhuleed, gaar ahaan heshiiskii ay la gashay Somaliland, oo ay Soomaaliya weli u aragto qayb ka mid ah dhulkeeda. Joogitaanka Itoobiya ee garoomada diyaaradaha ee Gedo ayaa sii kordhinaysa khilaafyadaas weji kale. Soomaaliya ayaa ka dhawaajisay la taliyaha amniga qaranka Xuseen Macalin in ciidamada Itoobiya aan lagu soo darin howlgalka cusub ee Midowga Afrika ee ATMIS ee lagu bedelayo ATMIS sanadka 2025. Taas bedelkeeda, Soomaaliya waxay u soo jeesatay Masar si ay mustaqbalka iskaashi milateri u yeelato, taasoo sii fogeyneysa Itoobiya.
Dadka qaar ayaa u arka joogitaanka ciidan ee Itoobiya ee ku soo badanaya Soomaaliya in ay tahay isku day ay ku doonayso in ay ku xaqiijiso danaheeda istiraatijiyadeed, gaar ahaan marka la eego khilaafka socda ee Masar kala dhaxeeya Masar ee ku saabsan biyo xidheenka Grand Ethiopian Renaissance Dam (GERD). Biyo-xireenkan ay Itoobiya ka dhistay webiga Niil, ayaa muddo dheer muran ka taagnaa Masar oo mashruucan u aragta mid khatar toos ah ku ah biyaha dalkeeda.
Dhaqdhaqaaqyadii ugu dambeeyay ee dowladda Itoobiya ay ka waday gobolka Gedo ayaa sababay in maleeshiyaad deegaanka ah ay is abaabulaan, taasoo keentay cabsi laga qabo in ay sii kororto xasilooni darada. Qaar ka mid ah mas’uuliyiinta Soomaalida ayaa walaac ka muujiyay in sii joogitaanka Itoobiya ee garoommada Gedo ay abuurto qalqal dhanka ammaanka ah, taasi oo suurta gelin karta in Al-Shabaab ay ka faa’ideysato xaaladda.
